Depo’da NarPhotos sergisi; “Mekân: Suriyeli Mültecilerin Hikâyeleri”

Güncel konularla ilgili sergilere giderken hep çekinirim. Konunun sıcaklığı durumu göstermeye, değerlendirmeye engel olmuş, bir de ders verme eğilimine girmişse, girdiğim gibi çıkasım gelir.
 
NarPhotos’un sergisinin ismi de “Mekân: Suriyeli Mültecilerin Hikâyeleri” olunca 25 Ocak’ta yapılan açılışa benzer korkularla gittim.
Suriyeli mülteciler konusunda politikacılar durumu yönetmek bir yana ne diyeceklerini şaşırmış haldeyken, insanlar her gün karşılaştıklarında hâlâ ne hissedeceklerini, nasıl davranacaklarını bilemezken NarPhotos fotoğrafçılarının bu konuyu ele alıp bir foto-röportaj sergisi yapması başlı başına bir iddiaydı.

Daha salona girer girmez rahatladım. Zaten fazlasıyla dramatik olan konuyu “her geleni ağlatacağız” gibi sığ bir kaygıyla ele almamışlar. 12 fotoğrafçı da bütün duygularla aralarına mesafe koymuş, bir mesaj kaygısı taşımadan, yalnızca durumu anlatan fotoğraflar çıkarmışlar.Her bir fotoğraf Suriye-Türkiye-Avrupa odaklı bu krizin belirli bir yönünü vurguluyor, ancak son fotoğrafa gelince diziliminin ne kadar zekice kurgulandığını anlaşılıyor. Hiçbir ögenin atlanmadığı kurgusal bir hikâyeden geçmiş gibi hissettiriyor, bir kaçış hikâyesi.
 
Fotoğrafçılar, Suriye’de iç savaşın başladığı 2011 yılından beri gelişen durumun her evresini yakalamışlar. Hikâye de buradan başlıyor, tepelere çıkıp yağan bombaları izleyen insanlarla. Durumun ağırlaşmasıyla kaçma kararını alanların sınırlarda, kuyruklarda telef oluşu. Ardından, sınırı geçmeyi başarmış olanların kamp hayatı, çadırkentler. İnsanların yaşantılarının kökten değişimi. Bu değişime kadınların gösterdiği tepki, çocukların savruluşu, ortada kalışı ve büyük bir soru işareti olarak beliren eğitim problemi. Geleceğin bulanıklığı.
 
Hikâye bu noktada çadırkente ulaşamayanların teknelerle, botlarda hayatta kalma mücadelesine geçiyor. Karaya diri vuranların sefaleti, ölü vuranların bedenleri… Bir şekilde Yunanistan’a, Almanya’ya girebilenlerin kapıda bekleyen bambaşka bir mücadeleden habersizliği, geleceklerinin kurtulduğunu düşünürlerken patlayan kocaman bir kültür-uyum sorunu. Bürokratik işlemlerde, markette, hastanede dil engeli, konutsuzluktan sokaklarda kurulan bir hayat ve bu hayatın tehlikeleri içinde gelişen aile ilişkileri.
Bireyden topluma dönen vurguyla iyi polis kötü polis muğlaklığı. Gümrüklerde “yükseklerden” gelen geçiş yok emrini uygularken sabrıyla vicdanı arasında sıkışan polis memurları, temel insani ihtiyaçların sağlanması için kendilerini hırpalayan STK’ların diplomatik ve lojistik çıkmazları göremeyişi, devletlerin eylemsizliği ve krizin rüzgârda savrulan bir poşet gibi çaresiz, ortada kalışı.
 
İnsanların sokakta kalışı. Maddi yoklukla sınanmak. Dilenmek, yok pahasına çalışmak. Başka bir hayatta kalma savaşı.
 
Ve çok sert bir geçişle hikâyenin öteki yüzü: Kalanlar. Kaçmayıp Suriye’de savaşmayı seçenler, gitgelleri, pişmanlıkları, öfkeleri. Onlarla beraber kalmak zorunda olanlar, savaşın göbeğindeki kadınlar ve çocuklar. Silah seslerinin normalleşmesi, binaların yıkılışı, ölüme hissizleşme, mezarcılığa alışma…
 
Erken davranıp çadırkentten önce göçmüş insanların “başkalarının mekânında” kurdukları ev yaşantısı. Kapıyı açtıklarında maruz kaldıkları mahalleli bakışları, ötekileştirme, “sen bizden değilsin, yabancısın” dercesine... Bu yaklaşımla gelen memleket hasreti ve artık bir memleketin olmayışı. Dönememe.
Derken hikâyenin ucu açık sonuna geliyoruz. Kendini kurtarmakla kalmamış, havalı kariyerler yapıp gazetelere çıkmış genç mültecilerin fotoğraflarını görüyoruz. İlk umuttan, gelecekten, azimden bahsederken 12 milyon Suriyeli mülteci olduğunu hatırlayıp daha ziyade şans, baht, kader gibi daha belirsiz, tekinsiz kavramlara yöneliyoruz. İmkânsız mıdır? Elbette hayır, ama bu soru, birkaç dakika önce izlediğimiz akıştaki ağır perişanlıkla çarpışınca cevap tamamen kişiselleşiyor. Pembe düşünebilme kabiliyetimizle orantılı sonlanıyor. Benim için umudun azlığı, geleceğin karanlığı.
 
Siz de sergiyi 12 Mart’a kadar Depo’da gezebilir, hikâyeye kendi sonunuzu düşünebilirsiniz.  burcuguz@gmail.com